سهم برق تجدیدپذیر کجاست؟

به گزارش «انرژی امروز» از دویچه وله، ایران طی دو ماه گذشته با خاموشی‌های گسترده مواجه شده و سندیکای تولیدکنندگان برق از زیان دو میلیارد دلاری خاموشی‌ها بر اقتصاد کشور طی دو ماه خبر داده است.

محمد ملاکی، عضو سندیکای تولیدکنندگان برق می‌گوید در هر هفته ۱۲۵ میلیون کیلووات ساعت خاموشی رقم می خورد و هفته‌ای ۲۵۰ میلیون دلار خسارت این خاموشی‌ها به اقتصاد کشور می‌شود.

از طرفی هاشم اورعی رئیس اتحادیه انجمن‌انرژی‌های تجدیدپذیر ایران نیز گفته است حداقل چهار سال زمان نیاز هست تا کسری برق در کشور برطرف شود.

آمارها و استدلال‌های اشتباه دولتی

مقامات ایران طی هفته‌های گذشته خشکسالی و مزارع رمزارز را علت خاموشی‌ها عنوان کرده‌اند، اما با نگاهی به آمارهای وزارت نیرو علت اصلی خاموشی‌ها در کشور موضوعات دیگری است.

رشد تولید برق ایران طی سال‌های گذشته بسیار کند بوده و پروژه‌های جدید نیروگاهی با تاخیر چشمگیر توسعه یافته‌اند. برای نمونه پارسال برنامه‌ریزی شده بود ۴۸۰۰ مگاوات نیروگاه جدید راه‌اندازی شود و تنها ۳۹ درصد آن محقق شد. سال ۹۸ نیز کمتر از نیمی از اهداف رشد تولید برق محقق شد.

هر سال بیش از ۷۰۰ هزار مشترک جدید خانگی به شبکه برق اضافه می‌شود و بخش‌های دیگر، خصوصا صنعتی و کشاورزی رشد بیشتری از بخش خانگی در مصرف برق دارند و لذا ایران باید سالانه حداقل ۵ هزار مگاوات به تولید برق خود اضافه کند تا با خاموشی مواجه نباشد.

نکته مهم اینکه برای راه‌اندازی ۴۸۰۰ مگاوات نیروگاه‌های حرارتی به کمی بیش از ۲ میلیارد دلار نیاز است. یعنی ایران به خاطر اینکه سالانه دو میلیارد دلار در نیروگاه‌های جدید حرارتی سرمایه‌گذاری نکرده، اکنون طی دو ماه ۲ میلیارد دلار خسارت قطعی برق به وجود آمده است.

آقای ملاکی نیز گفته است خاموشی‌هایی که امسال اتفاق افتاد از حدود ۱۰ سال پیش قابل پیش‌بینی بود و این‌که دوستان بگویند «امسال با شرایط غافلگیرکننده و غیرقابل پیش‌بینی مواجه شدیم» درست نیست.

البته تاخیر در رشد تولید برق به دو سال گذشته محدود نمی‌شود. بر اساس برنامه توسعه ششم، ایران می‌بایست حداقل ۲۵ هزار مگاوات طی پنج سال گذشته به تولید برق خود اضافه می‌کرد، اما کمتر از نصف این رقم محقق شده است.

همچنین بر اساس آمارهای بین‌المللی مانند موسسه «الیپتیک»، مزارع رمزارز حدود ۶۰۰ مگاوات در ایران برق مصرف می‌کنند. این رقم معادل حدود یک درصد از برق تولیدی کشور است و نمی‌تواند عامل خاموشی‌ها باشد. ایران هم اکنون ۱۰ هزار مگاوات با کسری برق مواجه است.

نهایتا مقامات ایران خشکسالی را عامل کسری تولید برق معرفی می‌کنند، اما نکته اینجاست که نیروگاه‌های برقی با ۱۲ هزار مگاوات توان تولید برق، هم اکنون با ۶۰ درصد ظرفیت کار می‌کنند و تنها نیمی از خاموشی‌ها می‌تواند به خاطر خشکسالی باشد.

علت خاموشی‌ها

به غیر از رشد لاک‌پشتی تولید برق کشور، آمارهای خود وزارت نیرو نشان می‌دهد که نزدیک ۱۲ درصد از تولید برق کشور در مرحله انتقال و توزیع به هدر می‌رود؛ یعنی سالانه ۴۰ تراوات ساعت (معادل ۶ برابر برق تولیدی نیروگاه اتمی بوشهر) بدون اینکه به مصرف‌کننده برسد، در شبکه تلف می‌شود. ایران طی یک دهه گذشته بایستی سالانه ۲ میلیارد دلار در نوسازی شبکه برق سرمایه‌گذاری می‌کرد تا اکنون حداقل، تلفات شبکه به نصف برسد؛ اما در انجام این کار کوتاهی کرده است.

همچنین نیروگاه‌های حرارتی گازی و بخاری سهمی ۴۴ درصدی در تولید برق کشور دارند، اما راندمان آنها بین ۲۰ تا ۳۲ درصد است. ایران طی سال‌های گذشته می‌توانست با تبدیل این نیروگاهه‌ا به نوع «چرخه ترکیبی»، راندمان آنها را به ۴۵ درصد برساند، اما این اتفاق نیفتاده است.

همچنین به جای اصرار بر تولید برق هسته‌ای و آبی، می‌توانست بر تولید برق از منابع تجدیدپذیر تمرکز کند؛ چرا که هم اکنون هزینه تولید برق خورشیدی تقریبا با هزینه تولید برق هسته‌ای یکسان است و ایران سالانه بطور متوسط ۳۰۰ روز آفتابی دارد.

هاشم اورعی رئیس اتحادیه انجمن‌انرژی‌های تجدیدپذیر ایران نیز به این نکته اشاره کرده و گفته است خاموشی‌ها به خاطر «دور زدن انرژی‌های تجدیدپذیر» اتفاق افتاده است.

تولید انرژی خورشیدی یا بادی چیزی نیست که مانند نیروگاه‌های آبی با ریسک خشکسالی همراه باشد و مانند برنامه هسته‌ای، صدها میلیارد دلار زیان تحریم‌ها را نیز در پی ندارد.

ترکیه پارسال بیش از دو برابر کل رشد تولید برق ایران، فقط نیروگاه خورشیدی و بادی راه‌اندازی کرده بود و سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در تولید برق ترکیه به ۱۷ درصد رسید، در حالی که در ایران این رقم حدود یک درصد است.

نکته شگفت‌انگیز اینکه در سال جاری نیز دولت طبق برنامه قرار است نزدیک ۳۵۰۰ مگاوات به تولید برق خود اضافه کند، اما بر اساس آمارهای وزارت نیرو، در دو ماه ابتدایی سال تنها ۲ مگاوات آن محقق شده است!

وزارت نیرو آمارهای خردادماه را هنوز منتشر نکرده و طی چند روز گذشته نیز دسترسی به سایت اینترنتی و آمارهای خود را برای کاربران اینترنتی خارج از کشور مسدود کرده است.

خاموشی‌ها کی رفع خواهد شد

در کوتاه مدت تنها راه تامین برق کشور، واردات برق است. ایران در ماه جاری واردات برق را به بالای ۶۰۰ مگاوات رسانده که ۶ برابر پارسال و ۱۲ برابر سال ۹۸ است؛ اما برای جلوگیری از خاموشی‌های کنونی نیاز به ۱۰ هزار مگاوات واردات برق است. البته در عمل به خاطر نبود زیرساخت‌های واردات برق، چنین گزینه‌ای ممکن نیست.

ایران همچنین می‌تواند با اختصاص سالانه ۴ میلیارد دلار به نوسازی شبکه، تلفات برق را طی پنج سال آینده نصف کند. ۴۰ تراوات ساعت (معادل ۷۵۰۰ مگاوات) تلفات سالانه برق معادل ۴۳ درصد مصرف خانگی برق و کل مصرف برق بخش کشاورزی است؛ یعنی رقم بسیار بالا و چشمگیری است.

همچنین اگر نیروگاههای گازی و بخاری را بتواند به چرخه ترکیبی تبدیل کند، تولید برق کشور فقط از همین کار حداقل ۴ هزار مگاوات افزایش خواهد یافت. برای این کار نیاز به واردات کمپرسور است. ایران قبل از تحریم‌های آمریکا چندین کمپرسور از شرکت زیمنس آلمان و دیگر کشورها خریداری کرده بود، اما این کار ادامه نیافت و هم اکنون سهم نیروگاه‌های چرخه ترکیبی از تولید برق کشور حدود ۳۶ درصد است.

ظرفیت عملی تولید برق کشور ۶۲ هزار مگاوات است که به خاطر خشکسالی و افت تولید برق آبی، هم اکنون ۵۶ هزار مگاوات برق تولید می‌شود.

از آنچه گفته شد، اگر ایران با شتاب به سرمایه‌گذاری‌های گسترده در بخش نیروگاههای جدید، افزایش راندمان نیروگاهها و نهایتا نوسازی شبکه آغاز کند، شاید تا پنج سال آینده مشکل خاموشی‌ها برطرف شود. اما اگر چنین اتفاق نیفتد، خاموشی‌ها در ایران در سال آینده از ابتدای بهار تا نیمه پاییز طول خواهد کشید و در سالهای بعدی کسری برق طولانی‌تر و شدیدتر خواهد شد.